Mùa xuân là mùa của Hội hè, mùa của gặp gỡ, mùa của tình yêu…Nguyễn Bính viết: “Bữa ấy mưa xuân phới phới bay…Hội chèo làng Đặng đi ngang ngõ, mẹ nói thôn Đoài hát tối nay…”. Ban biên tập chuyên mục Công đoàn Công Thương gửi tới bạn đọc bài viết của tác giả Lương Thành Thạo nhân đọc bài thơ Thị Mầu của nhà thơ Anh Ngọc:

Thị Mầu
Người mấy trăm năm làm rung chuyển những sân đình
Làm đảo điên những phông màn khép mở
Người táo bạo
Người không hề biết sợ
Người chưa từng lùi bước trước tình yêu
Người phá tung khuôn khổ những điệu chèo
Để cuộc sống ùa lên đầu cửa miệng
Người trung thực đến không cần giấu giếm
Cặp môi hồng con mắt ướt đong đưa
Người cả gan sàm sỡ cả cửa chùa
Chọn sắc áo cà sa mà chọc ghẹo
Thừa sinh lực nên người luôn túng thiếu
Nên hương trầm tiếng mõ khéo trêu ngươi.

Người đi qua nghiêng ngả những trận cười
Chấp tất cả lời ong ve mai mỉa
Người chịu hết mọi thói đời độc địa
Chiếc quạt màu khép mở vẫn ung dung
Trên môi người câu hát cứ trẻ trung
Từng sợi tóc cũng rung theo nhịp phách
Mùi táo chín, mùi hương, mùi da thịt
Người đi qua sân khấu tới đời thường.

Người sống trong hơi thở của nhân dân
Mấy trăm năm ai để thương để giận
Câu sa lệch cũng hò reo nổi loạn
Nhịp trống gầm lên những khát vọng không lời
Những khát vọng nằm sâu
Trong mỗi trái tim người
Được sống đúng với lòng mình thực chất
Những xiềng xích phết màu sơn đạo đức
Mấy trăm năm không khoá nổi Thị Mầu.

Những cánh màn đã khép lại đằng sau
Táo vẫn rụng sân đình không ai nhặt
Bao Thị Mầu đã trở về đời thực
Vị táo còn chua mãi ở đầu môi.
(Anh Ngọc)

Hồi còn nhỏ, tôi thường được mẹ cho đi xem hát chèo. Quả là món hát chèo rất hấp dẫn với tôi. Có lần tôi được xem vở chèo " Quan âm Thị Kính". Về nhà cứ trằn trọc suốt đêm không ngủ được. Tôi thương nhân vật Thị Kính- một người phụ nữ xinh đẹp, hiền lành, chất phát, yêu thương chăm sóc chồng hết mực - lại bị oan khiên, mà oan khiên đến hai lần. Trong xã hội phong kiến, người phụ nữ " thấp cổ bé họng" ấy làm gì được phân bua, giãi bày? Làm sao có quyền chứng minh cho mình là người bị oan? Thế rồi phải đi tu. Đi tu cũng không xong. Lúc chết rồi mới được giải oan. Đối lập với Thị Kính là Thị Mầu. Thị Mầu lẳng lơ, sàm sỡ, táo bạo. Thị Mầu đáng giận, đáng trách. Vì Thị Mầu mà Thị Kính bị oan, phải nuôi con trong chốn thiền môn.

Sau này lớn lên, tôi có dịp được xem lại vở chèo ấy. Thị Mầu đáng thương hơn đáng trách, đáng giận, có khi còn quá xót xa, thông cảm cho nhân vật Thị Mầu. Bởi vì người phụ nữ có quyền yêu nhưng không được yêu, có quyền được làm mẹ mà không được làm mẹ.

Một hôm, tôi đọc " Thị Mầu" của nhà thơ Anh Ngọc. Cám ơn nhà thơ đã nói hộ cho tôi, đồng cảm cùng suy nghĩ của tôi về nhân vật Thị Mầu.

Hình ảnh Thị Mầu trong thơ Anh Ngọc được đặt trong mối tương quan giữa một Thị Mầu của chiếu chèo sân đình và một Thị Mầu có thực ở ngoài đời. Tuy một mà hai, tuy hai mà một vì Thị Mầu ở chiếu chèo và Thị Mầu ở ngoài đời đều là người phụ nữ. Đã là người phụ nữ có quyền được yêu, được hạnh phúc, được làm mẹ. Đối lập với quyền ấy trong xã hội phong kiến là một lớp sơn đạo đức giả tạo:

Những xiềng xích phết mầu sơn đạo đức
Mấy tram năm không khoá nổi Thị Mầu.

Vì thế đã làm cho :

Người mấy trăm năm làm rung chuyển những sân đình
Làm điên đảo những phông màn khép mở
Người táo bạo
Người không hề biết sợ
Người chưa từng lùi bước trước tình yêu
Người phá tung khuôn khổ những điệu chèo
Để cuộc sống ùa lên đầu cửa miệng

Vẫn con người từ nghệ thuật sân khấu chèo ấy lại thoắt bể gẫy và tung phá từ những chính khuôn phép của nghệ thuật " Vụng chèo khéo trống" đó.

Câu sa lệch cũng hò reo nổi loạn
Nhịp trống gầm lên những khát vọng không lời

Điều đáng quý, đáng trân trọng là Anh Ngọc đã bắt gặp và đồng cảm với vẻ chân thực đến hết mình của một con người Thị Mầu dám bộc lộ hết mình đến thế.

Có sự đồng nhất và cảm thông chia sẻ của một Thị Mầu biết sống, biết khao khát tận hưởng với đời, với tình.

Những lời thơ và giọng điệu thật sảng khoái theo thể tự do, ta bắt gặp một hình ảnh Thị Mầu "táo bạo", "trung thực", "Cặp môi hồng", "con mắt ướt đong đưa" , bắt gặp cả "Chiếc quạt màu khép mở vẫn ung dung" , bặt gặp cả "Mùi táo chín, mùi hương, mùi da thịt" và bắt gặp cả một Thị Mầu " Thừa sinh lực nên người luôn túng thiếu" để "Chấp tất cả lời ong ve mai mỉa" để cuối cùng là "Được sống đúng với lòng mình thực chất". Nếu ai cũng" sống đúng với lòng mình", nếu ai cũng "thực chất" hơn thì xã hội đáng quý biết dường nào. Vì thế, Thị Mầu còn đọng mãi với thời gian: "Người mấy tram năm làm rung chuyển những sân đình", "Mấy tram năm ai để thương để giận". Mặc dù Thị Mầu vẫn " đi qua nghiêng ngả những trận cười" nhưng Thị Mầu là con người của nghệ thuật. Con người của nghệ thuật phải chăng chính là con người của cuộc đời. Từ nghệ thuật sàn diễn, Thị Mầu bước ra cuộc đời:

Người đi qua sân khấu đời thường
Người sống trong hơi thở của nhân dân

Để cuối cùng, Thị Mầu và bao nhiêu người phụ nữ khác đã tìm được giá trị sống đích thực cho mình:

Bao Thị Mầu đã trở về đời thực
Vị táo còn chua mãi ở đầu môi.

Có người nói : "Thơ là tiếng nói đồng ý, đồng lòng". Cám ơn nhà thơ Anh Ngọc đã mang tiếng thơ, tiếng lòng của nghệ thuật thơ "Thị Mầu"đến với bạn đọc cái hay của bài thơ, giá trị của bài thơ là ở đó.